Huisartsen- en GGD-data vergeleken

datum 22-9-2021

MONITORING GRIEPACHTIGE INFECTIES ZONDER PCR TESTEN

Een bijdrage van Prof. T. Schetters.

De huidige crisis in de maatschappij vindt zijn oorsprong in de grenzen aan de capaciteit van de gezondheidszorg. Dit werd pijnlijk duidelijk tijdens de eerste maanden van de corona epidemie in het voorjaar van 2020. Vanwege een grote toestroom van patiënten met ernstige griepachtige verschijnselen in de ziekenhuizen en onzekerheid over de duur van deze epidemie zag de overheid zich genoodzaakt tot het nemen van verstrekkende maatregelen. Gelukkig bleek de epidemie snel onder controle gebracht en tegen het eind van de maand april was het aantal mensen dat overleed ten gevolge van een ernstige corona infectie, of moesten worden opgenomen in het ziekenhuis, al sterk gedaald.

Om een idee te hebben over de verdere verspreiding van het virus onder de bevolking en op die manier informatie te krijgen die van belang was om een opleving van de epidemie te kunnen controleren heeft de overheid ingezet op het massaal testen op de aanwezigheid van coronavirus bij de bevolking. Daarvoor wordt de PCR-test gebruikt die aan kan tonen of er een bepaald stukje van het erfelijk materiaal van het coronavirus in een monster aanwezig is. Het monster wordt doorgaans afgenomen door middel van een wattenstaaf die tot ver achter in de neus wordt gebracht. Het voert te ver om hier wederom uit te wijden over de technische beperkingen van de PCR-test. Daar zijn uitgebreide overzichtsartikelen over geschreven.

Als men een dergelijk monitoringsysteem wil opzetten is het van belang dat er een gedetailleerd protocol is dat bij elke steekproef gevolgd wordt. Het protocol omschrijft tenminste wat de grootte en samenstelling van de onderzoeksgroep is, en wat de voorwaarden om getest te worden zijn (wel of niet symptomatisch), en wel of niet meetellen van testen die afgenomen zijn vanwege wettelijke verplichtingen. Denk bijvoorbeeld aan de verplichting voor mensen die veel internationaal reizen of kinderen van basisscholen waarbij één van de leerlingen positief was getest. In de afgelopen 15 maanden zijn deze parameters niet strikt gehanteerd waardoor de data vervuild zijn en er geen duidelijk beeld van het verloop van de coronaepidemie te vormen is.

Het Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg dat beter bekend staat als het NIVEL, heeft diverse programma’s op het gebied van de gezondheidszorg in Nederland. Eén van de programma’s richt zich op het monitoren van het aantal patiënten dat zich met griepachtige klachten meldt bij de huisarts (onderdeel van programma NIVEL Zorgregistraties Eerste Lijn). Het gaat hierbij om mensen die voor het eerst contact opnemen met hun huisarts vanwege klachten die passen bij COVID-19, maar bij wie de diagnose nog niet door een test bevestigd is. De cijfers zijn gebaseerd op gegevens van een representatieve steekproef van zo’n 350 huisartsenpraktijken uit heel Nederland. NIVEL Zorgregistraties Eerste Lijn ontvangt van hen wekelijks geanonimiseerde gegevens over verleende zorg aan hun patiënten (www.nivel.nl/nl/nivel-zorgregistraties-eerste-lijn/monitor-cijfers-covid-19-achtige-klachten-huisartsenpraktijken).

Uit deze surveillance blijkt dat er na de introductie van het Sars-CoV-2 virus in Nederland (maart 2020) er een flinke toename was van het aantal patiënten dat zich met griepachtige klachten meldde bij de huisartsen. Mede ten gevolge van hygiënische en sociale maatregelen nam dat aantal snel af, en in de zomer van 2020 was er nagenoeg geen probleem meer. In het najaar was er sprake van een duidelijke opleving van het aantal patiënten met een piek rond week 43 (eind oktober). Op het ogenblik is er geen verontrustend aantal patiënten met griepachtige klachten.

Epidemie Huisartsen- en GGD-data vergeleken griepachtige klachten infecties zonder PCR testen grenzen aan de capaciteit gezondheidszorg

Figuur 1: Meldingen huisartsen

Epidemie Huisartsen- en GGD-data vergeleken griepachtige klachten infecties zonder PCR testen grenzen aan de capaciteit gezondheidszorg

Figuur 2: Opnames ziekenhuizen griepachtige klachten (GGD)

Als men dit vergelijkt met het aantal patiënten dat met griepachtige klachten in de ziekenhuizen werd opgenomen is er eenzelfde dynamiek te zien: na de eerste piekbelasting in maart-april 2020 is er een veel kleinere piek in het tweede seizoen. Beide parameters geven aan dat er na de eerste golf de situatie redelijk onder controle was. 

Epidemie Huisartsen- en GGD-data vergeleken griepachtige klachten infecties zonder PCR testen grenzen aan de capaciteit gezondheidszorg
pastedGraphic_1.png

Figuur 3: Correlatie tussen meldingen van patienten met griepachtige klachten door huisartsen en opnames van patienten met griepachtige klachten in ziekenhuizen (meldingen per week), voor 2 seizoenen in 2020.Onderschrift

Het Nivel merkt op dat er na de zomer van 2020 een ander testbeleid werd ingevoerd. Mensen met griepachtige klachten werd gevraagd om zich te laten testen op coronabesmetting bij een van de GGD-testlocaties. Als gevolg zouden er minder mensen met griepachtige klachten zich bij de huisarts melden. Navraag bij huisartsen leerde dat, ofschoon er wel een afname was van patiënten met milde klachten nadat de corona epidemie in Nederland uitbrak, mensen die serieuze griepachtige klachten hadden bleven huisartsen raadplegen. 

Om een indruk te krijgen over het effect van deze beleidsveranderingen zijn de meldingen bij het Nivel (1e-lijnszorg) vergeleken met de aantallen patiënten die met griepachtige klachten in het ziekenhuis werden opgenomen (GGD cijfers; 2e-lijnszorg). Immers, zonder verwijzing van de huisarts wordt men niet zomaar opgenomen in het ziekenhuis. 

Het feit dat er een lineair verband is tussen de aantallen patiënten die met griepachtige klachten opgenomen werden in het ziekenhuis en de aantallen die gemeld werden door huisartsen, ondersteunt de conclusie dat er na de lente van 2020 er geen sprake meer was van een corona-epidemie. De resultaten laten zien dat monitoring van griepachtige infecties op het niveau van de eerstelijnsgezondheidszorg (consultatie van de huisarts) adequaat is een indruk te krijgen van een ontwikkelende epidemie.

Referenties:

  1. Hooiveld M, J Hendriksen en Korevaar JC. Wekelijkse cijfers over (infectie-)ziekten in de huisartsenpraktijk. Nivel Zorgregistraties eerste lijn. Utrecht, Nivel: 13 jul 2021. www.nivel.nl/surveillance
  2. GGD AND LCPS COVID-19_UPDATE 23
    specifieke referentie, toegevoegd op 29-9-2021: https://data.rivm.nl/covid-19/COVID-19_aantallen_gemeente_per_dag.csv

We hebben Nivel om een reactie gevraagd. Deze zal hier geplaatst worden zodra deze binnen is.


Toelichting bij de correlatiegrafiek:

De factor 5 in de correlatiegrafiek ontstaat doordat de uitgezette getallen tot stand komen door optelling van incidenties per leeftijdscategorie, waarbij in de noemer 100.000 in die betreffende leeftijdscategorie betreft. Daarom is een factor 5 van toepassing als de getallen worden vergeleken met de incidentie per 100.000 zoals in de totalen-grafiek staat, zie op zich correspondeert met de door de Nivel gegeven grafiek.