Open brief aan de consumentenbond

De ‘World Information Service on Energy’, kortweg WISE is vooral bron van paniekzaaierij over kernenergie en straling. De Consumentenbond gebruikt WISE bij het verstrekken van energieinformatie aan zijn leden en zou dat eigenlijk moeten heroverwegen. Dat is de essentie van een open brief die de Stichting De Groene Rekenkamer op 15 maart stuurde aan de Consumentenbond in aansluiting op een initiatief van de Stichting Elise en het bedrijf Atoom-Alliantie.

stop radiofobie logo

Lees de tekst hier:

Consumentenbond

Mw Sandra Molenaar, Algemeen directeur Postbus 1000
2500 BA Den Haag
Per post en per email

Yerseke 15 maart 2021

Geachte mevrouw Molenaar,

De Stichting de Groene Rekenkamer ondersteunt hierbij graag de oproep van de stichting e-Lise en Atoom-Alliantie om uw samenwerking met Wise @jagraag te heroverwegen.

De Stichting de Groene Rekenkamer is een bundeling van ongeveer 1000 wetenschappers, ingenieurs en journalisten die zich onder meer inzet voor een kritische benadering van de wijze waarop in ons land met risico’s wordt omgegaan. Wise wordt door de Consumentenbond gebruikt als een bron van informatie over energie. In het onderstaande zullen wij laten zien dat dit onterecht is. De organisatie bezondigt zich al sinds zijn oprichting in 1978 aan vooral het aanjagen van een irrationele angst voor straling en radioactiviteit en specifiek kernenergie. Zowel in Tsjernobyl als in Fukushima heeft deze paniekzaaierij geleid tot duizenden sterfgevallen.

We geven hieronder twee voorbeelden van deze misinformatie.

Eerst een recent rapport van Wise over Fukushima (ref.). Hierin wordt de werkelijkheid inzake Fukushima totaal op zijn kop gezet.

Weliswaar wordt toegegeven dat er geen stralingsdoden zijn gevallen, maar dat is volgens Wise vooral een positief gevolg van de evacuatie, anders zouden de mensen nog veel meer gevaarlijke straling hebben ontvangen is de claim. De wetenschappelijke consensus is echter dat de straling binnen in de centrales en in de directe omgeving weliswaar tijdelijk gevaarlijk hoog was maar dat de straling in de omgeving nooit echt gevaarlijk is geweest. De zin van de evacuaties wordt van
allerlei kanten betwist (zie bijv. hier ). De straling was gewoon niet hoog genoeg, het was de paniekgolf die duizenden levens kostte. (Voor de Tsjernobyl evacuatie geldt overigens een vergelijkbaar verhaal alhoewel men daar de lijken niet heeft geteld).

Er is weliswaar geen sprake van verlies van levens door de straling, maar wel van verlies van levens door de angst voor straling. Deze wordt vooral aangejaagd door organisaties als Wise.

Het RIVM schrijft: ‘Het verlies in levensverwachting door evacuatie was zelfs hoger dan het potentiële verlies in levensverwachting door vermeden stralingsblootstelling als de evacuatie zou zijn uitgesteld’. Verdere bespreking van de evacuatie-ellende vind u hier.

De angst voor straling leidde in Japan tot de sluiting van alle kerncentrales. De alternatieven daarvoor waren duurder en uiteindelijk leidde die hogere prijs er toe dat veel mensen hun rekening niet meer konden betalen en in de kou om kwamen. Dat zou plm 5000 mensen betreffen.

Wise praat over straling op de vertrouwde toon dat we allemaal wel weten dat straling levensgevaarlijk is. Dat gevoel is inderdaad diep gevestigd bij veel mensen en ook vastgelegd in de wet. Maar in de wetenschap woedt een hevige discussie, want men kan de lijken maar niet vinden. Als ergens een ongeluk met (ioniserende) straling plaats vindt dan is de verwachting alom dat er talloze doden zullen vallen en dat later het aantal gevallen van kanker zal exploderen. In de praktijk blijkt iedere keer weer dat het met zowel die acute sterfgevallen als met de latere gevallen van kanker enorm meevalt. Niemand ontkent dat straling kanker kan veroorzaken, maar daar heb je wel onwaarschijnlijk veel straling voor nodig. De WHO kan bij Tsjernobyl nauwelijks kanker vinden en bij Fukushima verwacht men het – vanwege de lage doses straling – al helemaal niet.

Voor een nadere uitleg verwijs ik u graag naar de video ‘Weg met de radiofobie’ (zie onderaan deze pagina).

Een veel gehoorde tegenwerping is uiteraard: je kunt maar beter voorzichtig zijn, maar Fukushima en Tsjernobyl vormen nu juist een schrijnend voorbeeld van hoe dodelijk een overmaat aan voorzichtigheid kan zijn. En ook ‘het had toch gekund?’ is geen argument, want de Groene Rekenkamer wist al in de eerste week na de ramp al dat de gezondheid niet werkelijk gevaar liep. Wij zijn niet helderziend, maar simpelweg goed op de hoogte van kerntechnologie en de gezondheidseffecten van straling. De laatste publicatie van de UN Scientific Committee on Atomic Radiation (Unscear.org) stelt ons hier volledig in het gelijk.

Een veel gehoorde tegenwerping is: ja maar jullie zijn voor kernenergie. Dat klopt, maar dat is juist omdat straling veel onschuldiger is dan vroeger gedacht. Als een verdachte onschuldig is laat je ‘m vrij.

Maar het gaat niet alleen om kernenergie. In de omgeving van Tsjernobyl vreest men voor een toename van tuberculose omdat veel mensen geen röntgenfoto’s meer durven te laten maken. Angst voor straling zorgde daar voor duizenden volstrekt nodeloze abortussen en veel ander leed (zie dit artikel). In Fukushima is een enorme hoeveelheid grond van het land geschraapt, puur om tegemoet te komen aan de angst van de bevolking. Gezondheidswinst wordt hier niet geboekt, de stralingsniveaus waren hier steeds tientallen malen lager als in plekken elders op de wereld waar mensen daar zonder problemen in leven. Niettemin weigeren veel Japanners om terug te keren. Angst is een slechte, vaak dodelijke raadgever.

Een en ander is onderdeel van de discussie over de zogenaamde LNT-hypothese. Bij de atoombom kon men bij mensen die een dosis van 100-200 milliSievert hadden ontvangen geen extra kanker vinden. In de jaren 50 is evenwel besloten om ook deze zeer lage doses als verdacht te beschouwen. Daar was destijds geen enkele wetenschappelijke aanleiding voor en daar werd ook tegen geprotesteerd. Inmiddels weten we uit allerlei wetenschappelijk onderzoek en van bijvoorbeeld plekken als Guarapari in het radiofobiefilmpje hierboven, dat van die lage doses geen gevaar te duchten valt (anders had ook Guarapari ontruimd moeten worden). Recent wetenschappelijk onderzoek suggereert zelfs dat atoombomoverlevers juist langer leefden als gevolg van de lage dosis. Er lopen op dit moment 10 clinical trials naar aanleiding van de ontdekking dat stralingsdoses waar Wise paniek over maakt Covid-patiënten van dodelijke longontsteking kan genezen. Het laatste woord daarover is nog niet gezegd, maar het geeft aan dat er reden is om het paniekmodel bij te stellen.

In het spectrum van opvattingen over de gevaren van straling zit Wise duidelijk aan het extreme eind. Dat blijkt ondermeer uit het gebruik van de ‘collectieve dosis’ in de zin:

‘Als 100.000 mensen een stralingsbelasting krijgen van 20 millisievert per jaar (mSv), dan is de kans op overlijden door kanker (na 20-30 jaar) 100 à 200 personen.’

Het is dit soort benaderingen die iedere keer tot enorme overschattingen van het potentiële aantal slachtoffers leidt. Wise suggereert zich te baseren op de internationale stralingsautoriteit ICRP, maar deze wijst een dergelijke benadering juist expliciet af.

Als tweede voorbeeld bespreken we hier een publicatie van uw bond 2020 Onderzoek Duurzaamheid Nederlandse Stroomleveranciers

Hierin staat de volgende passage:

KERNENERGIE
Het grootste probleem van kernenergie is het kernafval dat in de kerncentrales ontstaat. Dit afval is levensgevaarlijk en raakt pas na 240.000 jaar zijn radioactiviteit kwijt. De grondstof voor kernenergie, uranium, is niet hernieuwbaar, de voorraden zijn eindig. Voor de winning van uranium worden grote gebieden – vaak rijk aan biodiversiteit – vernietigd en blijven miljoenen tonnen radioactief ertsafval achter bij de mijn. Daarnaast is er ook nog het risico van ongevallen met kerncentrales en de gigantische maatschappelijke kosten om dit onverzekerbare risico te verlagen of de gevolgen van een ongeval te beperken. Kernenergie wordt om al deze redenen in de minst duurzame categorie ingedeeld.

Onze bezwaren hiertegen zijn de volgende:

  1. Het afval blijft weliswaar langdurig radioactief, maar de kwalificatie ‘gevaarlijk’ is niet van toepassing. De grond waarop u loopt bevat van nature uranium dat al miljarden jaren straalt en dat ook nog miljoenen jaren zal doen. Hoe langer iets straalt, des te minder gevaarlijk. Het zijn juist de kort stralende elementen die riskant zijn.
    De langlevende radio-isotopen hebben maar een zeer geringe radiotoxiciteit. Na circa 150 jaar verval van de kort stralende elementen blijft louter chemisch afval over dat niet gevaarlijker is dan ander industrieel afval zoals lood, kwik en cadmium dat in volume duizend keer omvangrijker is.
  2. Over de eindigheid van uranium. Dit rapport, gemaakt door voormalig wetenschaps adviseur Holdren en de Rotterdamse hoogleraar Van der Zwaan concludeert dat de uranium voorraad voldoende is voor 170 eeuwen. De hoeveelheid thorium is nog veel groter.
  3. Er is evenwel geen reden om al dat uranium en thorium te gaan winnen, want wat Wise ‘afval’ noemt is in feite een zeer waardevolle grondstof dat meer dan 90% van de oorspronkelijke energie bezit. Door dit in kweekreactoren te hergebruiken verdwijnt het afvalprobleem en komt een hoeveelheid energie beschikbaar die met ‘eindeloos’ correct omschreven is.
  4. Bij die laatste optie is er veel minder behoefte aan mijnbouw. Dat staat in schrille tegenstelling tot de kinderarbeid in de Congo en de vervuiling in China ten behoeve van de winning van cobalt en zeldzame metalen voor de verondersteld duurzame energiebronnen zon en wind. Het grondstoffenbeslag van deze energiebronnen is vele malen hoger dan dat van kernenergie.
  5. Het volume van het uiteindelijk resterende radioactief afval is minimaal en staat in geen
    vergelijking tot de hoeveelheid afval van zon en wind (een Noordzee vol gigantische betonblokken, niet te hergebruiken wieken).
  6. Het is vreemd om een ongeluk met NUL doden (Fukushima) of 100 doden (Tsjernobyl) gepresenteerd te zien worden als een bewijs van onveiligheid, er is eerder sprake van het tegendeel.
  7. De gigantische maatschappelijke kosten zijn vooral een gevolg van de mede door Wise veroorzaakte paniek.

Waar we ook voor kiezen, voor een verstandig energiebeleid moet we ons breed oriënteren. Een GPS kan pas uw positie bepalen na raadpleging van minimaal 3 satellieten. Hopelijk hebben we duidelijk gemaakt dat er aan uw keuze voor slechts één satelliet nogal wat nadelen kleven.

Wij zijn uiteraard bereid tot nadere toelichting en zien uit naar uw reactie.

Met vriendelijke groet,
namens de Groene Rekenkamer
Theo Richel

p/a De Meulemeesterstraat 4 4401KD Yerseke 06-30027015
www.stopradiofobie.nl
www.groenerekenkamer.nl

Kijk hier de minidocu “Stop de radiofobie”: