Advocaat-generaal: hof moet gedwongen splitsing Delta en Eneco beoordelen
Vrijdag 3 oktober 2014
Een gerechtshof zal opnieuw moeten beoordelen of de energiebedrijven Delta en Eneco verplicht zijn hun netwerkbedrijven af te splitsen van hun commerciële energietak. Zo luidt het advies van advocaat-generaal Leen Keus vanmorgen aan de Hoge Raad, die daarover 9 januari uitspraak doet.
Keus vindt dat de rechter andermaal moet beoordelen of de Wet Onafhankelijk Netbeheer rechtmatig is. Hij adviseert de Hoge Raad drie eerdere arresten in de zaak van de Staat versus Delta en Eneco te vernietigen.
Met de gewraakte wet uit 2008 eist de Staat dat energiebedrijven zich splitsen in een commercieel bedrijf dat gas en elektriciteit produceert en verhandelt en een bedrijf dat de gas- en elektriciteitsnetten beheert. Met de zogeheten splitsingwet wil de Staat concurrentie op de energiemarkt bevorderen. Een andere reden is dat moet worden voorkomen dat er winst van het netwerkbedrijf naar de commerciële tak vloeit. Argument: energiebedrijven zouden hun netten kunnen verwaarlozen in tijden dat er verlies wordt geleden op de productie en verkoop van gas en stroom.
Delta en Eneco verzetten zich met hand en tand tegen de splitsingswet. Ze kregen gelijk van het gerechtshof, waarop de Staat de kwestie voorlegde aan het Europese Hof. Dat verwees de zaak terug naar de Hoge Raad in Nederland.
Bijzonder verdienmodel
Eneco en Delta zijn energiebedrijven van de overheid met een bijzonder verdienmodel. Een jaloersmakend verdienmodel zelfs. Want deze energiebedrijven beschikken nog altijd over assets die Nuon en Essent niet meer hebben: kabels, leidingen en trafohuisjes. Het mooie van dit netwerk is dat je er een stabiel rendement mee maakt, zonder de angst dat je morgen wordt weggeconcurreerd. Saai? Ja misschien wel, maar wat is er mis met saai?
Helemaal niets, vinden Jeroen de Haas en Arnoud Kamerbeek, bestuursvoorzitters van Eneco respectievelijk Delta. Die zijn zo verknocht aan hun goudmijn dat ze inmiddels smekend op hun knieën het dreigende noodlot proberen af te wenden: afsplitsing van hun netwerk.
PvdA rilt van angst
Omdat delta en Eneco de bui al zien hangen, hielden ze deze week samen een persconferentie over de ‘dramatische gevolgen’ van splitsing. De PvdA begon meteen te rillen van angst, want er zouden wel eens banen kunnen verdwijnen als Eneco en Delta gewone bedrijven moeten worden. Delta zegt dat het zonder de netten zelfs failliet gaat.
Laat dit nou precies het argument vóór splitsing zijn! Wie bijvoorbeeld de cijfers van Eneco bekijkt, moet constateren dat de levering- en productietak – wat overblijft na splitsing – nauwelijks winstgevend is. Stedin daarentegen – het netwerkbedrijf van Eneco – spuit geld. Van het bedrijfsresultaat van 395 miljoen euro van Eneco kwam vorig jaar 391 miljoen bij de netbeheerder vandaan.
Kruissubsidie
Dat er zulke kruissubsidie nodig is om een bedrijf van financiële betekenis te blijven, betekent dat er juíst moet worden ingegrepen om de levering- en productietak efficiënter te maken. Zo gaat dat bij Essent, zo gaat dat bij Nuon, zo gaat dat bij elke onderneming die wordt onderworpen aan de tucht van de markt, met als resultaat lagere prijzen voor de afnemer van de energie. Hier komt bij dat Stedin, en dus de belastingbetaler, juist belang heeft bij splitsing: het is als nutsbedrijf verlost van risico’s die het commerciële moederbedrijf loopt.
Je kunt je bovendien afvragen of concurrentievervalsing door een overheidsbedrijf wenselijk is. Eneco en Delta hebben namelijk een groot voordeel, nu ze goedkoop geld kunnen lenen dankzij het stabiel renderende netwerk. ‘We worden gezien als utility,’ zei de financieel directeur van Eneco een paar jaar geleden in het blad CFO. ‘We zijn erg gewild en er is veel animo als we geld aan willen trekken.’ Na splitsing is de verwachting dat de kredietwaardigheid van Eneco verslechtert en daarmee de kosten om te lenen toenemen.
Bekijk in dit licht ook het dreigement van de CEO van Eneco De Haas deze week dat door splitsing de grote investeringen in wind op zee worden ‘geschrapt’.
Kennelijk is windenergie voor een gewoon bedrijf dat niet kan leunen op een zeer winstgevende infrastructuur, geen rendabele investering. Dat zou betekenen dat die windparken op zee er niet gaan komen.
Dit roept tevens de vraag op hoe eerlijk straks de aanbesteding is van de bouw van de windparken, waaraan Eneco kan meedoen met lagere financieringslasten.
Hoe het ook zij, De Haas wil coûte que coûte zijn status aparte behouden. Fijn een overheidsbedrijf blijven dat niet onderworpen is aan dezelfde marktomstandigheden als zijn concurrenten. Verdedigbaar vanuit zijn gezichtspunt, maar wil deze ambtenaar, die in interviews hardop twijfelt aan het ‘marktsysteem’, dan ook een niet-marktconform salaris accepteren?
Vorig jaar verdiende De Haas € 672.000, circa drie keer de Balkenendenorm. Na splitsing blijft er een magere speler over, die zelfstandig geen lang leven wordt toegedicht. De gemeentelijke aandeelhouders kunnen te zijner tijd eindelijk het Rotterdamse bedrijf verkopen. Dan is het vermoedelijk exit De Haas.
Laat je niet chanteren
Dus PvdA, luister niet naar de smeekbedes van Delta en Eneco. En laat je niet chanteren met een dreigend verlies van werkgelegenheid door overbetaalde managers. Jullie hebben zelf ingestemd met liberalisering en de Splitsingswet, wat als consequentie heeft dat er een gelijk speelveld moet zijn voor concurrenten op de energiemarkt.
De VVD moet de poot stijf houden en niet ten koste van de lieve vrede binnen de coalitie alsnog van standpunt veranderen. Desnoods de beuk er maar in, maar de verwachting is dat uitsluitsel over splitsing kan nog jaren duren na advies Advocaat-Generaal en dat de hele zaak naar een volgend kabinet wordt doorgeschoven.
Intussen zullen banken en investeerders wel uitkijken om in een bodemloos windavontuur te stappen.
