Is dit de manier om van windenergie af te komen?
Zaterdag 19 december 2015
Op 29 oktober 2011 schreef De Groene Rekenkamer een artikel over het Verdrag van Aarhus.
Het Verdrag is vandaag weer in het nieuws nu de NLVOW het voor elkaar heeft gekregen met succes een klacht in te dienen die door de Commissie van Toezicht van het Verdrag van Aarhus in Genève ontvankelijk is verklaard.
Zie daartoe het persbericht op de website van de NLVOW.
Het artikel van de Groene Rekenkamer van 29 oktober 2011:
De Nederlandse overheid wil op land 6000 megaWatt aan windmolens installeren, en later ook nog eens zo’n partij op zee. De bedoeling is daarmee de uitstoot van CO2 omlaag te brengen door besparingen op het brandstofverbruik. We weten dus hoeveel molens er gaan komen, maar vreemd genoeg is het heel moeilijk om een antwoord te krijgen op de vraag: hoeveel CO2-uitstoot er dan uiteindelijk bespaard gaat worden. Dat is bizar: het gaat hier om een peperduur plan, maar een target waarop de plannenmakers kunnen worden afgerekend is er niet.
Een andere vraag die zich opdringt is: zijn er misschien alternatieven voor die windmolens waarmee de CO2-uitstoot ook omlaag gebracht kan worden en wat zijn de kosten daarvan blijft ook geheel onbeantwoord. En zo zijn er nog veel meer vragen die allemaal worden afgedaan met nietszeggende bezweringen als ‘we moeten de planeet redden’, maar geen concrete antwoorden. De groenen hebben in de afgelopen decennia talloze grootschalige projecten kunnen frustreren via het voortdurend eisen van nieuw onderzoek naar milieueffecten, eindeloze inspraakprocedures, sessies bij de Raad van State enzovoort, maar dit groene troetelproject wordt er doorgeperst zonder dat zelfs maar bekend is wat het op moet leveren, laat staan dat er sprake is geweest van enigerlei inspraak. Op inhoudelijke argumenten wordt niet gereageerd, dus: zijn er nog rechtsmiddelen om deze op hol geslagen machinerie te stoppen?
Misschien wel. De Ierse chemicus Pat Swords is ver gevorderd in een procedure die – bij succes – de Europese Unie zal dwingen op het gebied van windenergie informatie te verschaffen over de besparing van de CO2-uitstoot en nog veel meer. Swords zal op dinsdag 1 november 2011 spreken op de Tweede Ontgroeningsdag. Het is een ingewikkelde materie, maar de kans om de opmars van windenergie een halt toe te roepen is waarschijnlijk het grootst als we de overheid duidelijk maken dat deze zich niet aan zijn eigen afspraken houdt.
Sinds 2001 is in meer dan 40 landen – waaronder Nederland en de Europese Unie – het Aarhus Verdrag van kracht, voluit de Aarhus Convention on Access to Information, Public Participation in Decision-Making and Access to Justice in Environmental Matters. De volledige tekst daarvan kunt u hier lezen, maar nu volstaan we met een opsomming van de drie peilers waar het Verdrag op rust:
• het verlenen van toegang tot milieu-informatie aanwezig bij de overheid. Naast de “passieve” toegang, d.i. informatie verstrekken wanneer een burger of milieuvereniging erom vraagt, dient de overheid ook aan “actieve” informatieverstrekking te doen via onder meer het publiceren van rapporten over de toestand van het milieu, publiek toegankelijke databanken of soortgelijke registers, etc.
• het verlenen van inspraak in de besluitvorming omtrent milieuaangelegenheden. Dit slaat zowel op specifieke activiteiten (een lijst hiervan is opgenomen als bijlage bij het verdrag) als plannen, programma’s, beleid en regelgeving met betrekking tot milieu. Bij de beslissing dient rekening gehouden te worden met de inspraakresultaten, en de beslissing dient openbaar gemaakt te worden.
• het verlenen van toegang tot de rechter in milieuaangelegenheden, bijvoorbeeld om toegang tot milieu-informatie te verkrijgen.
Het interessante is dat het hierbij gaat om het even welke overheid die om het even welke soort milieu-informatie tot zijn beschikking heeft. Of zou moeten hebben want de bedoeling is burgerparticipatie mogelijk te maken in besluitvormingsprocedures en het is zeer voorstelbaar dat je als burger in dat kader kan vragen dat een overheid een kosten-baten-analyse laat maken. Nader onderzoek is hierover echter nodig.
Swords richt zijn pijlen op de EU omdat zijn eigen land, Ierland, het Verdrag van Aarhus niet heeft geratificeerd. Dat zou echter niet uit moeten maken want, de EU heeft het Verdrag van Aarhus wel geratificeerd en daarmee vallen de 300 milieurichtlijnen die de EU heeft geproduceerd ( het ‘Environmental Acquis’) er ook onder en daar heeft ook Ierland zich aan te houden. Dit is evenwel in de huidige procedure een punt van discussie. Nederland heeft het Verdrag van Aarhus zelf geratificeerd dus voor ons speelt die discussie helemaal niet en in principe zouden we dus voor alle milieuinformatie van de overheid een beroep kunnen doen op het Verdrag.
Maar in eerste instantie worden klagers geacht zich te wenden tot hun eigen overheid. Leveren klachten daar niets op dan is een gang naar de Compliance Commitee van de Economische Commissie voor Europa van de VN dat toeziet op de naleving van het verdrag de volgende stap. Dat is het gremium waar Swords nu zijn zaak bepleit en hij heeft er wel vertrouwen in zo zegt hij. Een reden daarvoor is dat hij ontdekte dat een aantal van de juristen in dit comittee blijkbaar opgegroeid zijn in het voormalige oostblok en derhalve van nabij de werking van een totalitaire staat hebben gezien.
Er zit ook een juriste uit Nederland in de Compliance Committee, dr Ellen Hey van de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Een andere reden is dat hij vindt hij zijn zaak tot dusver serieus is behandeld en dat de commissie daadwerkelijk bereid lijkt de EU de duimschroeven aan te draaien.
De Compliance Committee van de UNECE bestaat sinds 2004 en deed in 2005 zijn eerste uitspraak. Sindsdien heeft men meer dan 60 zaken in behandeling gehad. Wie de lijst op deze pagina bekijkt ziet een curieuze verdeling van de 22 landen die hier sindsdien voor het hekje zijn geroepen. 15 keer werd de Engelse overheid aangeklaagd, 6 maal de Kazakhstaanse, maar verder betreft het een ratjetoe van landen uit West en Oost-Europa en de voormalige Sovjet Unie. Ik kon slechts enkele zaken vinden waar de grote milieuorganisaties (Greenpeace, WWF) bij betrokken waren.
Hier volgt een deel van Swords pleidooi voor de Compliance Commitee:
‘Als we het hernieuwbare energieprogramma van Ierland beschouwen, dat vooral is gebaseerd op windenergie, dan zien we massale kosten. De kapitaalskosten alleen belopen zo’n 30 miljard Euro, hetgeen zich laat vertalen in een financiele last van 8000 Euro per man, vrouw of kind. Maar Ierland heeft een modern elektriciteitsopwekkingssysteem dat perfect functioneert zonder enige investering in windenergie. Dus waarom doen we dit?’
‘Het gaat niet alleen om geld. We tasten ons landschap aan met 4000 gigantische windturbines en we verdubbelen ons elektriciteitsnetwerk met 5000 kilometer hoogspanningsleidingen, en veranderen zo ons landschap voor altijd. Wat is de rechtvaardiging hiervan?’
‘De droevige werkelijkheid is dat we dat niet weten. Er zijn doelstellingen vastgesteld via politieke consensus, zonder de geringste poging tot het kwantificeren van de voor- en nadelen voor het milieu, gekoppeld met het ontbreken van een evaluatie van de technische en economische gevolgen van een technisch project dat nergens anders in de wereld eerder is vertoond en zal falen als het gaat om een betrouwbare en economische electriciteitsinfrastructuur.’
‘Dan is er de complete afwezigheid van de beschouwing van alternatieven. Zelfs als er een grote noodzaak is om CO2-emissies in te perken – in dit verband moet het gezegd worden dat de schade zoals die door deze emissies zou worden veroorzaakt nooit is gekwantificeerd – zijn er diverse manieren, zoals via het verhogen van de energie efficiency om deze emissies te reduceren tegen een kostprijs die slechts 10% bedraagt van wat nu begroot wordt voor windenergie. Dus wederom: waarom doen we dit?’
‘Het enige antwoord hierop is: omdat het een dictaat is van een systeem dat een democratisch tekort heeft , dat heeft gefaald in het informeren van zijn burgers over de kosten, voordelen, gevolgen en alternatieven van dit programma. Dat een fatsoenlijke inspraak procedure oversloeg en dat op een gruwelijke manier faalde in het zeker stellen van toegang tot de rechtspraak voor zijn burgers zodat deze kwesties bestreden konden worden op een manier die ‘eerlijk is, een redelijke hoeveelheid tijd kost en niet te duur is’. Ten gevolge hiervan is de burger in Ierland beroofd van zijn rechten, zoals deze in de Aarhus Conventie zijn vastgelegd, maar hij lijdt ook als gevolg van slecht bestuur een groot verlies in de kwaliteit van leven omdat de milieuwetten niet worden uitgevoerd.’
Vervolgens somt Swords een lange lijst van voorbeelden op van momenten waarop Ierland volgens hem zondigde tegen het Verdrag van Aarhus.
Een voorbeeld:
De wetgeving inzake klimaatverandering teneinde de CO2-productie omlaag te brengen met 80% bevatte geen feiten of cijfers over de kosten en de voordelen of zelfs maar een uitleg hoe het doel technisch gesproken bereikt moest worden. Er werden alleen journalistieke kreten gebruikt: ‘ Sociale voordelen, betere levenskwaliteit en welzijn’.
Maar de vele mislukte pogingen in Ierland dwongen Swords om de EU voor de Compliance Committee te halen. De EU vindt dat duidelijk niet leuk en behandelt Swords dan ook met dédain en maakt duidelijk dat men zich niet aangesproken voelt. Dat is een zaak van Ierland, zo vindt men, de EU houdt zich verder keurig aan de Aarhus afspraken, zo vindt men zelf. De Compliance Commitee denkt daar duidelijk anders over en de EU is nu gevraagd zijn houding te motiveren. Dat is op het ogenblik (20 okt 2011) de stand van zaken. Swords heeft op de Tweede Ontgroeningsdag ongetwijfeld nog veel meer nieuws.
Maar de claim van de EU dat men zich zelf zo keurig aan ‘Aarhus’ houdt lijkt ook niet meer vol te houden.
Eind april 2009 trad EU Richtlijn 2009/28/EC in werking. Hierin legt de EU de doelstelling vast om in 2020 20% van alle energie op te wekken via hernieuwbare energiebronnen. Volgens artikel 4 (p 28) vervaardigde de EU een formulier dat de lidstaten moesten invullen met de details van hun eigen nationale plan voor de invoering van hernieuwbare energie. ( NREAP: National Renewable Energy Action Plan). Ze hadden tot juni 2010 daarvoor de tijd.
De plannen kwamen er, en worden nu uitgevoerd. Maar de voorgenomen windparken worden geacht onderworpen te zijn aan Milieu Effect Rapportages want ze hebben een beduidende invloed op het milieu en bovendien aan een ‘Strategic Environmental Assessment’ Dat is een gedetailleerd milieurapport en kent een omvangrijke inspraakmogelijkheid. Maar omdat de lidstaten slechts een jaar hadden om hun plannen in te leveren bij de EU waren de ze simpelweg niet in staat om deze Strategic Environment Assessments te produceren.
Het is duidelijk dat de lidstaten deze stap gewoon oversloegen. 19 van hen lieten dit deel van het formulier gewoon blank. Dit was het enige deel van het formulier over de milieugevolgen en bevatte een tabel over de hoeveelheid broeikasgassen die door het plan zouden worden bespaard, tegen welke kosten en welke banen daarbij gecreëerd zouden worden. Hieronder de tabel zoals opgenomen in het Nederlandse plan.
Wel opgave van de hoeveelheid duurzame energie die er moet worden geproduceerd, geen opgave van de hoeveelheid broeikasgassen die daarmee worden uitgespaard, de hoeveelheid banen die er worden gecreëerd en de kosten van het geheel.
Dit is dus de basis waarop beleid tot stand komt.
