Extreem weer van alle tijden

Is het U ook opgevallen? Nu de zomer van 2021 minder zorgwekkend mooi was dan vorige jaren wordt de nadruk gelegd op extreem weer. Vooral de recente overstromingen in West Europa werden hiervoor in Glasgow (COP 26) grootschalig ingezet. Dit stuk zet een en ander op een rijtje.

Wat is er aan de hand?

Naar aanleiding van de overstromingen afgelopen zomer in Duitsland merkte Bondskanselier Merkel op dat we toch hoognodig van de fossiele brandstof af moesten, om dergelijke narigheden in te toekomst te voorkomen. Deze uitspraak was op zich al merkwaardig, want volgens het IPCC is er geen mondiale historische trend waarneembaar in “river floods”, maar het is nog merkwaardiger dat ze er in haar thuisland mee weg komt.

Duitsland, zoals iedereen weet die wel eens langs de Moezel gefietst heeft, is namelijk bezaaid met “Hochwassermarke”. Steden in de stroomdalen van de Rijn en de Moezel lijken wel trots te zijn op de overstromingen die ze doorstaan hebben. Overstromingen, hoewel ter plaatse erg ingrijpend, waren ook in de tijd dat we nog geen CO2 produceerden betrekkelijk normaal in die regio’s. Stoppen van CO2 uitstoot gaat dit dus echt niet voorkomen.

Alarmisten leggen deze simpele redenering hautain naast zich neer met de opmerking dat deze laatste overstroming anders was. Deze was namelijk de eerste veroorzaakt door klimaatverandering, zoals voorspeld door klimaatmodellen. De vraag is dus, snijdt deze redenering hout?

Dat blijkt niet zo te zijn. Klimaatverandering is namelijk geen discontinuïteit in de recente geschiedenis, maar een continu proces. Dat proces kan je volgen in de historie, en daar kan je trends uithalen, want de aarde warmt al sinds 1850 op. We hebben dus al anderhalve eeuw “klimaatverandering”, en we kunnen zelf zien of de kracht en frequentie van overstromingen in die anderhalve eeuw toegenomen is. En daarvoor hebben we geen klimaatwetenschappers nodig. Met Google Afbeeldingen en een paar goede zoektermen kom je een heel eind. 

Een voorbeeld

Hierbij als voorbeeld de Karl Theodorbrug over de Neckar in Heidelberg (bron). Deze brug is opgeleverd in 1788 en heeft daarmee een historie die lang genoeg is om het staartje van de kleine ijstijd te omvatten.

We zien hier een flinke serie hoogwatermarkeringen. Ik vermoed dat de fotograaf ze wat geretoucheerd heeft, want op andere foto’s van dezelfde brug zijn ze veel minder duidelijk. Maar toch, dit komt van de lokale VVV, niet van een sceptische website; er is geen reden om aan de echtheid te twijfelen. De hoogste markering staat op 1784, en dat geeft al te denken.

Op de eerste foto zijn niet alle markeringen goed zichtbaar, daarom in de tweede dezelfde brug van een andere fotograaf (bron). Deze heeft even geholpen met geeltjes.

De markeringen van 1780 en 1784 zijn later aangebracht, want zoals gezegd was de brug pas in 1788 opgeleverd. De overstroming van 1784 had een eerdere brug verwoest (zie kader).

Het blijkt dat de meeste overstromingen in de kleine ijstijd voorgekomen zijn: we tellen er 6 van vóór 1850, komt neer op 1 per 10 jaar. De 5 hoogste waterstanden zijn ook allemaal uit deze periode. Na 1900 is de frequentie één per 20 jaar. De laatste was in 1993, nu bijna 30 jaar geleden, waarbij het water ruim 4.5m boven het normale niveau stond.

Bij een stijging van 1.5m overstroomt de weg waar de fotograaf stond, en dat schijnt met enige regelmaat te gebeuren. Bóven dat niveau beginnen de markeringen. Maar de hoogste waterstand van afgelopen zomer was maar 80 cm boven normaal, en daarmee voor Heidelberg niets bijzonders. Een markering hiervan zou op bovenstaande foto’s onder het wegdek geplaatst moeten worden.

Kader: voorbeelden van hoogwater

Rhein Neckar Zeitung, over overstromingen 2018

In Mannheim was er wel sprake van een hoge waterstand van de Rijn, zoals ook te zien aan de foto’s bij het begin van dit artikel. Normaal ziet het er zo uit: (foto Hubert Berberich)

En dit was de situatie bij de hoogste waterstand afgelopen zomer;

Het is duidelijk te zien dat grote variaties in waterniveau normaal voorkomen, en het feit dat de geel-zwarte meetpaal pas begint bij +7.5 m, toevallig de hoogste waterstand van afgelopen zomer, geeft wel aan dat de situatie ook toen niet echt uitzonderlijk was. Ook de foto’s aan het begin van dit artikel tonen dit aan. Mannheim rekent gewoon met af en toe een overvloed aan water in de Rijn, vandaar de “uiterwaarden” in de stad.

Een ander voorbeeld, de Loire

We zien in totaal 10 markeringen, 7 ervan vóór 1900, één per 15 jaar, En maar 2 na 1950, en die staan ook qua hoogte duidelijk in het rechter rijtje. Dit is vergelijkbaar met Heidelberg.

Dit zijn natuurlijk maar een paar voorbeelden, er zijn er veel meer. Ga, net als met de zeespiegelstijging, zelf even zoeken (Hochwassermarke is een goede zoekterm) en vorm je eigen mening. Dat is echt veel overtuigender

Uit het historische materiaal blijkt dat de claim dat klimaatverandering dergelijke extremen waarschijnlijker maakt onterecht is. Want als een toenemende wereldtemperatuur tot een toename van overstromingen zou leiden, zou je terugkijkend in de historie een afname moeten zien. Maar als je hier al wat uithaalt, dan is het dat de meeste en de hevigste overstromingen plaatsvonden in de koudste periode in de recente geschiedenis.

Het is denkbaar dat in de loop der tijden het landschap zodanig veranderd is dat dat effect gehad zou hebben op de massa’s water die door de betreffende plaatsen stroomde. Maar in principe wordt alle neerslag via de plooien in het landschap van het betreffende stroomgebied afgevoerd. En dat zijn de bestaande rivierdalen, vaak door rotsachtig gebied. Op de tijdschaal waar we het hier over hebben treden daar geen serieuze geologische veranderingen op. En als je kijkt naar de geografie van die plaatsen dan zie je vaak links en rechts van de rivier bebouwing die er al eeuwen staat, dus de rivier is plaatse niet breder geworden. Misschien wel elders, maar dat water moet zich toch tussen de huizen door persen, en als er meer is dan normaal stroomt de boel over.

Moment van Bezinning

Voor alle duidelijkheid: CO₂ doet niets anders dan infraroodstraling van het aardoppervlak omzetten in opwarming van de atmosfeer. Uit die opwarming volgen mogelijk andere fenomenen, zoals een hoger gehalte aan waterdamp, toename convectie, meer of minder wolken, maar éérst komt de opwarming. De rest is een al of niet hypothetisch gevolg hiervan.

Het KNMI legt uit dat zo’n opwarming leidt tot meer overstromingen, omdat er bij hogere temperaturen meer waterdamp in de lucht opgenomen wordt. En hierdoor gaat het vaker en harder regenen. Deze laatste stap volg ik niet helemaal, maar als dit klopt moet het in de kleine ijstijd, toen het ca 1.2°C koeler was dan nu, toch ook aanzienlijk minder geregend hebben.

Maar waar kwam dat water dan vandaan toen de Neckar nog elke 10 jaar overstroomde? in 1817 en 1824 bijvoorbeeld, en in 1789? Niet van smeltende sneeuw, want deze overstromingen waren in het najaar. De simpele theorie, warmer = meer water in de atmosfeer = meer en heftiger regenbuien = meer overstromingen, blijkt in de historie gewoon niet op te gaan.

Nog een voor de hand liggend punt: klimaatverandering kan niet ineens zichtbaar worden zoals nu beweerd wordt, want het gaat zo langzaam. We meten afgerond 0.1° C mondiale opwarming per decade, dus 0.01°C per jaar. Met 7% stijging van het waterdampgehalte per °C is dat -ook afgerond- 0.1% per jaar. Eén duizendste meer. Het verschil tussen dit jaar en vorig jaar is gewoon verwaarloosbaar, en het verschil tussen nu en 10 jaar geleden ook.

Als er over zo’n periode een verandering geconstateerd wordt is dat gewoon natuurlijke variatie. Als je een effect van klimaatverandering wil detecteren moet je echt een stuk verder terugkijken, 50 jaar, of 100. En dan zie je eigenlijk helemaal niks.
Dit geldt ook voor de beruchte tipping points, zoals permafrost en het noordpoolijs. Bij deze heel geleidelijke opwarming kruipt de vorstgrens langzaam naar het noorden, en het poolijs neemt even langzaam af. Bijkomende geclaimde rampen, zoals vrijkomen van methaan en vemindering van albedo, zijn ook al 150 jaar aan de gang, en gaan net zo langzaam. Het effect van 1 graad opwarming in de toekomst zal gewoon hetzelfde zijn als 1 graad in het verleden.

In dat perspectief doet de angst voor 2 graden opwarming nogal onnatuurlijk aan: dat is 0.8 graden hoger dan nu, en de verwachte effecten zijn daarmee 2/3^e van wat we tot nu toe meegemaakt hebben sinds de kleine ijstijd. En dat is gewoon een milder klimaat, en verder eigenlijk niets.

Samenvattend

De overstromingen van deze zomer zijn geen signaal van extremer weer, geen boodschapper van naderend onheil, zelfs geen bevestiging van klimaatmodellen, maar gewoon natuurlijke variatie. Niet beïnvloed, en niet beïnvloedbaar, door onze CO₂ uitstoot. En deze informatie ligt letterlijk op straat

Evert Jesse

PS: deze studie is niet gefinancierd door Big Oil, maar als dat wel zo geweest zou zijn hadden de hoogwatermarkeringen precies hetzelfde laten zien. Alleen duidelijker, want dan was ik even naar Heidelberg gevlogen om de betreffende brug zelf te fotograferen.