Vervolg klacht inzake klimaatberichtgeving NOS

Beste Guus Berkhout, Cyril Wentzel, Hans Labohm en Rob de Vos,

Uw mail aan de NPO Ombudsman van vorige week lees ik als een klacht over een onderwerp in het NOS Journaal van 18.00 uur van 16-10-2021.

U maakt daarnaast weliswaar enkele algemene opmerkingen over de kwaliteit van onze berichtgeving, maar dat zijn toch eerder niet of nauwelijks onderbouwde algemeenheden en negatieve kwalificaties dan specifieke inhoudelijke opmerkingen over onze journalistieke benadering in een bepaald onderwerp of een deel daarvan. U wekt daarbij helaas suggesties over onze berichtgeving die elke deugdelijke grondslag missen.

Zo schrijft u: en er dus geen sprake is van een desastreuze opwarming, zoals steevast beweerd wordt.

Waar doet de NOS dat? En hoezo steevast?

Ik zou het op prijs stellen als u dit soort niet onderbouwde kwalificaties over de NOS achterwege laat.

Ik heb het desbetreffende onderwerp uit het NOS Journaal nog eens bekeken en mijn conclusie is dat ik me niet met uw conclusie kan verenigen.

We hebben het onderwerp gemaakt in een serie onderwerpen in de aanloop naar de top in Glasgow. In dit geval ging het ons om het schetsen van de stand van de wetenschap op dit moment.

Beide sprekers in het betreffende item hebben een grote staat van dienst in de klimaatwetenschap. Zowel Maarten van Aalst als Heleen de Coninck zijn hoogleraar aan een Nederlandse Technische Universiteit, in Eindhoven en in Twente. Beide sprekers zijn verbonden aan het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) en vervullen daar een belangrijke functie.

U bent kritisch over het IPCC en dat kan natuurlijk, maar dit is wel de VN-organisatie die door regeringen wereldwijd in het leven is geroepen om de klimaatwetenschap samen te vatten en als basis van klimaatbeleid te dienen. Daar ligt een belangrijke journalistieke relevantie voor onze keuzes m.b.t. onze klimaatberichtgeving.

Wat de NOS, onze redactie of ik daar persoonlijk van vind, doet niet ter zake. Het feit dat alle landen wereldwijd dit zo hebben besloten, maakt dat het belangrijk en relevant  genoeg is om erover te berichten. Al helemaal omdat het klimaatbeleid uiteindelijk veel burgers raakt. U kunt niet van ons verwachten dat wij wetenschappelijke onderzoek overdoen. Wel is het natuurlijk belangrijk om altijd te blijven checken of er sprake kan zijn van belangenverstrengeling en of er in de wetenschap zelf verschillend over bepaalde aspecten wordt gedacht.

Als het gaat over dit specifieke onderwerp, kan ik melden dat wij enkele andere klimaatwetenschappers heb gesproken die dezelfde mening zijn toegedaan als deze twee experts, voordat we tot publicatie overgingen. Er bestaat grote consensus op de Nederlandse universiteiten en onderzoeksinstellingen over de ernst van het klimaatprobleem.

De kwalificatie dat Maarten van Aalst en Heleen de Coninck ‘activisme’ zouden bedrijven, gaat daarbij niet op. Beiden beschrijven de stand van de wetenschap en bovendien: andere groepen in de samenleving, zoals Urgenda of Extinction Rebellion gaan veel verder. Urgenda bepleit al jaren dat Nederland in 2030 op 100 procent duurzame energie zou moeten zitten en ER bepleit zelfs nul uitstoot in 2025.

U bent van mening dat de NOS ook mensen aan het woord zou moeten laten die ‘andere opvattingen hebben ontwikkeld dan het IPCC’. Klimaatwetenschap of wetenschap gaat niet over opvattingen, maar over peer-reviewed onderzoek; een systeem waarbij voortdurend door derden wordt beoordeeld of onderzoeken adequaat en verantwoord zijn gedaan.

Uw bewering dat de temperatuur op aarde sinds 2016 al weer daalt, is overigens niet correct. 2020 was één van de drie warmste jaren ooit gemeten volgens de Wereld Meteorologische Organisatie. Ook is er geen sprake van een ‘stabilisatie’ van de temperatuur in de afgelopen twintig jaar:

• ,,With 2020 being one of the three warmest years on record, the past six years, 2015–2020, were the six warmest on record. The last five-year (2016–2020) and 10-year (2011–2020) averages were also the warmest on record.”

Dit laat natuurlijk allemaal onverlet dat de maatregelen die worden genomen, door bijvoorbeeld de Nederlandse overheid, door de journalistiek kritisch gevolgd dienen te worden. Of het gaat over de verdeling van de kosten tussen burgers en bedrijven, over de introductie van groene waterstof of over windmolens of zonneparken, we doen er als NOS veelvuldig en geregeld (kritisch) verslag van.

U verwijst verder naar de eerdere klacht die u bij de NPO Ombudsman indiende. De analyse van de NPO Ombudsman over uw klacht nog eens lezende wijst uit dat deze nog steeds zeer actueel is. Zo merkt zij op en ik ben dat met haar eens:

• De veel bediscussieerde journalistieke objectiviteit staat niet gelijk aan het simpelweg weergeven van al het verzameld materiaal. Wie dat verwacht, zoekt geen journalist maar een stenograaf. Een journalist vergaart, analyseert, weegt en duidt informatie, en dat op een onafhankelijke en onbevooroordeelde wijze. Het vergaren gaat niet met oogkleppen op en neemt alle kanten van een medaille mee, maar dat leidt niet verplicht tot fifty-fifty  of ‘hij zegt, zij zegt’-verslaggeving.
• De weging van informatie om tot onpartijdige en relevante nieuwsuitzendingen te komen – het vinden van journalistiek evenwicht – is iets anders dan het hanteren van een waterpas. Wat ‘hij’ zegt weegt niet altijd even zwaar als wat ‘zij’ zegt. De ene bron is niet zonder meer gelijk aan de andere – al dienen alle bronnen met hetzelfde respect voor de persoon bejegend te worden. Er is bij de Nederlandse publieke omroep de journalistieke plicht tot afgewogen berichtgeving, maar er is niet zoiets als het recht van elke potentiële bron op een  – laat staan: evenveel vierkante meters – podium.
• Ook publieke omroepen elders in de wereld spreken zich uit over wat wel het streven naar ‘false balance’ of ‘balance as bias’ wordt genoemd: het koste wat het kost geven van (evenveel) aandacht aan verschillende informatie en opinies. ‘Evenveel’ is geen journalistieke maatstaf en zou kunnen leiden tot onevenredige aandacht voor foutieve of achterhaalde informatie. Het gaat te allen tijde om de kwaliteit van de informatie. 

U negeert die analyse in onderstaande mail. U herhaalt en volgt simpelweg uw redenering uit 2017 die de NPO Ombudsman nu juist terzijde legde. U schrijft daarbij dat de NOS opnieuw in strijd met de wet handelt. Dat doet de NOS niet en deden we in 2017 ook niet.

Met vriendelijke groet,

Marcel Gelauff

Hoofdredacteur NOS Nieuws