Zuiver taalgebruik voor helder denken

De problemen waarmee onze samenleving en cultuur zich geconfronteerd ziet, hebben een basis in de ideeënvorming. De verwarring en chaos die hier in is gecreëerd, wordt weerspiegeld in en tegelijkertijd gedragen door het gehanteerde taalgebruik en met name het misbruik. Begrippen (Engels: concepts) dienen ten alle tijde helder gedefinieerd te zijn en in de juiste context te worden gebruikt. Op vele gebieden en vooral bij klimaat en ook in zekere mate bij kwesties met gezondheid en milieu, ziet men slordig gebruik van woorden, die niet alleen communicatie verstoren, maar zeker ook de cognitief vermogen zélf aantasten. Geldige generalisaties zijn immers niet mogelijk met onjuist gevormde concepten.

Niet voor niets omschreef Orwell in zijn klassieker Nineteen Eighty-four het Doublespeak als instrument om de gedachten van de onderdrukte massa te manipuleren.

De Groene Rekenkamer heeft een lijst bijgehouden en geeft een kort commentaar.

A:

Antropogene opwarming van de aarde (Engels: AGW). Dit begrip refereert aan een mate van invloed van de mens op de temperatuurhuishouding van het aards systeem. De veronderstelde grootte van die invloed varieert daarbij van gering en moeilijk of niet meetbaar (want niet te onderscheiden van natuurlijke variabiliteit), via ‘mild’ (meetbaar maar niet dramatisch) tot catastrofaal: tipping-points worden overschreden, zodat het landijs van Groenland en deels Antarctica afsmelten en leiden tot een zeespiegelstijging die het veelvoudige bedraagt van de 2 mm/jr die we de afgelopen duizenden jaren gemiddeld gewend zijn. In dat laatste geval wordt gesproken van CAGW (Catastrophic – AGW).

B, C

D: Duurzaam. Zie de bespreking van dit begrip bij de betreffende kwestie-pagina.

E: Energietransitie. Grootschalige feitelijke omschakeling van de éne dominante energievorm naar de andere. Van transitie is pas sprake als deze daadwerkelijk is uitgevoerd omdat dan namelijk per definitie aan alle realistische en existentiële voorwaarden is voldaan. Een ‘ideaalbeeld’ dat onvoldoende onderbouwd is of zelfs geheel gestoeld op wensdenken zal nooit kunnen leiden tot een energietransitie, althans niet zonder grootscheepse destructie van de beschaving (in welk geval de energietransitie een bijkomend verschijnsel wordt, bijvoorbeeld naar transport met paard en wagen).

F, G, H, I, J,

K: Klimaat – vaak verward in emotionele staat met “milieu”. Dient tegenwoordig als rechtvaardiging voor verregaande overheidsmaatregelen en geeft als zodanig aanleiding tot een groot aantal afgeleide woorden, waarvan de betekenis en geldigheid valt of staat met de geldigheid van de AGW-hypothese; een greep:

Klimaatminister, klimaatbeleid, klimaatkosten, klimaatslachtoffer, klimaatgerechtigheid, enz.

Van alle begrippen in de lijst is deze familie wel het meest Dubbelspraak-achtig. Het is verontrustend hoe eenvoudig en slordig men dergelijk taalgebruik en samenhangende cognitieve degradatie omarmt.

L, M, N,

O:

Ontgroening. Veelal gebruikt in de studentikoze wereld om een ritueel aan te duiden waarbij een onervaren en niet-zelden naïeve individue aan de groeps-mores wordt blootgesteld. Dit schept dan een band en veroorzaakt bij de betreffende persoon niet zelden een persoonlijkheidsverandering. Ook in de militaire wereld is ontgroening een bekend fenomeen waarbij om begrijpelijke redenen de discipline een prominente plaats inneemt.

Ontgroeningsdag. Naast een betekenis in de hierboven omschreven zin, tevens een fenomeen gerelateerd aan de Stichting De Groene Rekenkamer. Als zodanig een periodiek – zij het ontregelmatig – georganiseerde bijeenkomst van kritische en onafhankelijke geesten die zich aangesproken weten door de missie van de stichting. Op deze dag worden actuele en informatieve lezingen verzorgd die de thema’s van de stichting betreffen. Voor de donateurs is dit tevens een sociaal als een netwerk-evenement. In de naamgeving is zowel een ironisch als een spottend element verweven: enerzijds zijn de mensen die het gedachtengoed ontwikkelen en ondersteunen waarachtig ‘groen’ in de zin van natuurliefhebber; daarnaast zorgt de informatieve dimensie voor meer kennisoverdracht en debat, waarmee ontgroening staat voor ‘minder onwetend’; weer een stap verder staat ‘ontgroening’ voor de ontmaskering van die gedachten die vaak poseren als ‘groen’, maar dat op objectieve gronden in de verste verte niet zijn in de rationele zin des woords.

P,

Q, R,

S:

Subsidie. Qua financiële kasstroom van de Rijksoverheid, de tegenhanger van belastingen, heffingen, forfetaire heffingen, opcenten, opslagen, enzovoorts. Als uitgaven bedoeld om ‘de maatschappij’ in een door ambtenaren cq. de politiek gewenste richting te bewegen. Als verstoring van de vrije markt, verdringt deze geforceerde overdracht van middelen de initiatieven van vrije burgers en subsitueert een subcultuur van enerzijds afhankelijkheid (vraagzijde) en anderzijds een lobbycratie van aanbieders die hun weg in het woud van regels en de wereld van ambtenaren goed kennen. Als zodanig sterk verbonden met ‘corporatisme’. In het Engels geldt een accurate term ‘cronyism’ waarvoor het Nederlands geen adequate vertaling kent (anders dan ‘vriendjespolitiek’, maar dit dekt de lading onvoldoende).

T, U,

V: Voorzorgsprincipe. Zie het betreffende zoekcriterium voor een bespreking van de begrip op deze website. Vaak verkeerd gebruikt waarbij de praktijk van ‘context dropping’ algemeen gebruik is.

W, X, Y, Z