Fraude, ook bij NRC!
Dinsdag 14 november 2017
Een gastbijdrage van Henny Verhoeven*
De toon is gezet, dankzij NRC leeft heel Nederland met het idee dat 64% van alle boeren een mestfraudeur is. Het bericht wordt omarmt door vriend en vijand. LTO en ZLTO hebben hun reactie onmiddellijk klaar: ‘wij nemen afstand van mestfraudeurs’. Tja, wie niet? Wat een lege opmerking voor een belangenorganisatie. Iedereen die links is stuitert van plezier, zo’n krantenbericht is prachtig: van die boeren wilden we toch al af. En bijna niemand durft kritisch te zijn op het bericht van NRC. Bijna niemand….
NRC heeft beschikking over een niet openbaar rapport van de NVWA. Dit rapport is bij de belangenbehartigers in de landbouw niet bekend. Tenminste, een deel van de inhoud wel, maar het rapport zelf is niet beschikbaar gesteld. En ook na publicatie van het NRC artikel lukt het mij niet om het rapport te krijgen. NRC heeft het wel. Vraagt iemand zich af hoe dit kan?
Een beleidsmedewerker van de NVWA staat me te woord over het bewuste rapport. De inhoud is an sich niet geheim (toch is het rapport niet openbaar). Het rapport is van februari 2015 en heeft als onderwerp ‘nalevingsmeting intermediairs’. Het is destijds naar het ministerie van Economische Zaken gestuurd. Het is een onderzoek bij ‘mestbedrijven’ zoals NRC het noemt. Deze meting is niet gedaan bij de 56 bedrijven die NRC noemt, het waren er minder. Maar hoeveel weet de beleidsmedewerker niet uit zijn hoofd, hij weet wel de bevindingen uit zijn hoofd: 61% van de intermediairs leeft de regels na. Bij 14% werden kleine overtredingen geconstateerd en bij 25% echte overduidelijke fraude.
‘Dat is wel een heel ander beeld dan NRC schetst’, merk ik op. ‘Wij onderschrijven het artikel van NRC ook niet’, zegt de beleidsmedewerker. Om er aan toe te voegen dat NVWA zich niet geroepen voelt om het artikel recht te zetten. Daarmee staat de sector dan weer aardig in zijn hemd, want een ieder die vanuit de sector roept dat het NRC artikel niet deugt wordt immers weggehoond. De sector is geen volwaardige partij als het gaat om het rechtzetten van zo n stuk, degene die dat wel is laat het na.
De nalevingsmeting is ‘geen zwaarlijvig onderzoek’ liet de beleidsmedewerker me nog weten. Het is een inventarisatie bij enkele tientallen bedrijven. Er zijn in Nederland ongeveer 1088 erkende mesttransporteurs, de nalevingsmeting heeft betrekking op hooguit 3% van deze bedrijven. In het debat dat eerder dit jaar plaatsvond in de kamer en de commissie voor Economische Zaken is de informatie uit dit rapport ingebracht en besproken. Er is dus niets nieuws onder de zon. En de verontwaardigde reactie van minister Schouten is misplaatst. Onervaren ministers hebben vaker de neiging om uit geldingsdrang zonder achtergrondinformatie ergens op te duiken. En dat is precies wat er gebeurde toen Schouten op zaterdag de pers te woord stond en zei dat de betrokkenen zich maandag onmiddellijk op haar kantoor moesten melden. Iedereen, zelfs de minister die de achtergrond hoort te kennen, verhief het NRC artikel tot de waarheid. De rol van de pers is daarmee schrikbarend groot. En dat weet de antiveehouderijlobby maar al te goed, niet voor niets wordt de veehouderij belaagd met stukken vol halve waarheden.
Opvallend is dat Rik Grashoff van Groen Links de donderdag voor het verschijnen van het stuk op een Nevedi Congres nog groots uithaalde over de 40% mestfraude die het PBL eerder dit jaar noemde. Opvallend omdat hierover al een Rondetafelgesprek in de kamer is geweest, opvallend omdat op verzoek van een aantal landbouwwoordvoerders ten behoeve van dat Rondetafelgesprek een onderzoek is gedaan naar de bewering van PBL waaruit bleek dat 40% niet te onderbouwen valt. Het is een rekenexercitie van PBL geweest, PBL doet geen onderzoek naar mestfraude. Het onderzoek door het bedrijfsbureau van de Tweede Kamer kwam uit op zo’n 15%. En toch pakt Rik Grashoff die donderdag groots uit. En op mijn verwijzing naar het onderzoek van het bedrijfsbureau ontkent hij zelfs het bestaan van dit onderzoek voor de volle zaal.
Rik Grashoff beweerde ook dat deze fraude het ammoniakgat verklaart. Dit is absoluut niet het geval, de ammoniakemissie van de veehouderij wordt namelijk berekend op basis van het aantal dieren en stalsystemen. Mestfraude kan het ammoniakgat derhalve niet verklaren.
Terug naar NRC, NRC beweert dat het twee jaar oude NVWA-rapport spreekt over 61% fraude. NVWA zegt: 61% naleving. Heeft NRC het rapport wel in haar bezit? Heeft iemand gelekt en niet goed opgelet? De bewering van de beleidsmedewerker van NVWA vind ik terug in het beruchte PBL rapport (evaluatie meststoffenwet) en het is ingebracht in het Rondetafelgesprek over mestfraude. Ik heb dus geen reden om aan hem te twijfelen. Twitter staat bol van complimenten over de geweldig goede onderzoeksjournalistiek van NRC. NRC brengt echter nepnieuws, het rapport is al 2 jaar oud, het is ingebracht in de kamer en heeft een andere inhoud! Als dit goede onderzoeksjournalistiek is dan zijn we ver gezonken.
NRC heeft er geen enkele moeite mee om aan naming en shaming te doen. Er is een public hanging van bedrijven die volgens NRC frauderen. Daar vallen ook ‘stankoverlast’ en ‘een lekkende silo’ onder volgens NRC. Inhoudelijk is dat niet correct.
Maandagavond na het verschijnen van het artikel moet de sector zich verantwoorden bij Schouten. De melkveehouderij is niet welkom. Het argument: deze fraude gaat over varkensmest, fraude met koeienmest is verwaarloosbaar. Het NOS journaal doet verslag over het NRC onderzoek en laat beelden zien van koeien. De foto’s bij het NRC artikel: koeien. Overal schrijft NRC ‘de boeren’. Nergens is te vinden dat dit niet over koeien zou gaan. Ik vraag het ministerie om dit te duiden in de berichtgeving. De suggestie van NRC is dat 64% van alle veehouders frauderen. Dat zijn tienduizenden boeren! Het ministerie heeft een verantwoordelijkheid als het gaat om een eerlijk beeld naar buiten brengen van zaken als fraude. Het publiek dient juist geïnformeerd te worden.
Deze nuance gaat er niet komen, dat snapt u ook wel. En ook het feit dat de wetgeving onlangs nog flink is aangescherpt wordt niet genoemd. De reeks van artikelen die NRC over dit onderwerp publiceert komt veel te veel partijen goed uit. En ja er is fraude. Dat ontkent niemand. En ja daar moeten we vanaf. Maar 64% van alle boeren als fraudeurs wegzetten is onterecht en geeft geen duiding aan de hoeveelheid zwarte mest in Nederland. De meeste mest gaat legaal in de grond.
Hoe moet het nu verder met die mestfraude die er wel is? Allereerst zou het verstandig zijn om eerst te kijken hoe de nieuwe wetgeving waarbij de intermediairs zelf niet meer mogen bemonsteren uit pakt. Dit maakt de mogelijkheid van fraude namelijk aanzienlijk kleiner. Daarnaast is het niet moeilijk voor de overheid om een beeld te krijgen van bedrijven waar te veel mest wordt uitgereden. Op basis van grondmonsters en grondwater- en oppervlaktewatermonsters is namelijk in beeld waar er forse overschrijdingen van de normen zijn. NVWA hoeft dus echt niet lukraak te controleren maar kan dit doelgericht doen.
LTO, ZLTO en Cumela moeten nu met een plan komen om mestfraude uit te bannen. Dit is natuurlijk absurd! Het idee dat zij daar invloed op hebben, wat kunnen zij doen? Roepen ‘niet meer doen hoor!’? Het lidmaatschap ontbinden? Nou dat zal de fraudeurs leren! Onder de dreiging van ‘strengere wetgeving’ trappen de organisaties in de fuik van ‘het zelf oplossen’. Daar komt bij dat bestuurders van Cumela zelf onder verdenking staan van fraude. Dit idee is gedoemd te mislukken. De organisaties beseffen niet dat door hier aan mee te werken zij uiteindelijk helemaal buitenspel komen te staan. Keer op keer komen zij immers de belofte niet na, er komt een moment waarop de overheid zal zeggen ‘jullie zijn geen betrouwbare partners om afspraken mee te maken, jullie doen niet meer mee’.
De overheid is de partij die dit moet en kan oplossen. Enerzijds door een systeem te maken dat voor een boer nog te begrijpen is, zonder dat daarvoor dure adviseurs moeten worden ingeschakeld, anderzijds door veel slimmer om te gaan met de controles. Maar net zoals het ministerie geen verantwoordelijkheid neemt voor een correct beeld over fraude, zal zij ook hierin haar verantwoordelijkheid niet nemen zolang zij daar mee weg komt.
Voetnoot
Het rapport is inmiddels openbaar (Zie: https://t.co/jEIvYeh0qh ) en bevestigt de inhoud van bovenstaand artikel.
*Henny Verhoeven (op persoonlijke titel), Drs beleidsgerichte milieukunde
Henny schreef eerder de bestseller: Mestfraude? Wil de echte fraudeur opstaan?
