Het klimaat staat volstrekt los van de olieprijs
Donderdag 28 januari 2016
Een gastbijdrage van Gert-Jaap van Ulzen
Afgelopen woensdagavond kwam tijdens Nieuwsuur (27/1), mevr. Lucia van Geuns (respectabel & TNO) toelichten waarom de olieprijzen zo laag zijn en wat daarvan de gevolgen zijn. Haar analyse, dat de daling van de olieprijzen het gevolg zijn van overaanbod door de OPEC landen én vraagvermindering vanuit – met name – China, is hoewel correct, niet volledig. Alles behalve …
De poging van Nieuwsuur om de daling van de olieprijs te koppelen aan de uitkomsten van het klimaat akkoord uit Parijs strandde logischerwijze voorzienbaar. De daling van de olieprijs – en daarmee van de aandelen van olie gerelateerde bedrijven – heeft niets te maken met ‘Parijs’. En al helemaal niet met verwoede pogingen van onze klimaat adepten om te komen tot ‘disvestment’ – het frame om niet te investeren in de meest moderne energie systemen (want fossiel).
Het verwijderen van olie uit het aandelenmandje van bijvoorbeeld onze pensioenfondsen, kost de deelnemers daarvan een vermogen. ‘Disvestment’ redt noch uw pensioen/spaargeld noch de wereld.
Wat is er dan wel aan de hand? Om te beginnen, een structureel gewijzigde oliemarkt en een fenomenale inschattingsfout van de OPEC landen onder leiding van Saoedi Arabië eind 2014.
De oliemarkt is aan de aanbodzijde gewijzigd door het succes van de Amerikaanse productie van zowel schalie-olie als schalie-gas. De positie van Amerika is binnen een decennium veranderd van energie importeur naar energie exporteur – me dunkt disruptive. Waarbij de kosten van de winning van schalie-olie (en -gas) in rap tempo zijn gedaald. Er is géén hoge olieprijs nodig om milieu veilig rendabel te kunnen produceren.
Eind 2014 drongen de OPEC landen aan op vermindering van het aanbod – zoals zij dat gewend waren – om de neerwaartse prijsdruk te verminderen. De olieprijs op peil te houden, zeg maar. Praktisch zou dat betekenen dat met name Saoedi Arabië, de kraan – tijdelijk – dicht zou draaien. Dat terwijl de andere OPEC landen het aanbod op peil zouden houden tegen hogere prijzen. Met als consequentie een ‘tijdelijk’ verlies van marktaandeel voor Saoedi Arabië. Naast Venezuela de mede-oprichter van het OPEC kartel in 1960.
De inschattingsfout die Saoedi Arabië gemaakt heeft, bestaat onder meer uit het tempo van de Amerikaanse innovatiekracht, om de kostprijs van de winning van schalie-olie omlaag te brengen. Saoedi Arabië kan tegen een kostprijs van circa $20 per barrel nog rendabel produceren en de Amerikaanse schalie-olie op dit moment tegen circa $40,- per barrel.
Bij de huidige olieprijzen maken een hoop Amerikaanse bronnen weliswaar verlies, maar de variabele kosten liggen daar vér onder. De vaste kosten zijn al betaald en het stoppen van productie impliceert derhalve een verlies van inkomsten. Tegen rente tarieven van vrijwel nul, zingt een Amerikaanse oliebron het wel even uit. Tel daarbij op dat de opbrengsten vaak (deels) voor de land eigenaar zijn én dat het sluiten van een oliebron ook geld kost. Verliesgevend produceren nú, is beduidend goedkoper dan het langjarig sluiten van de schalie-olie bron.
De Saoedische gedachte dat het – tijdelijk – accepteren van minder inkomsten, zou leiden tot het uit de markt drukken van de Amerikaanse olie producent, is tot mislukken gedoemd. Hoelang de OPEC landen nog denken, dat de macht van het OPEC kartel nog bestaat, is onbekend. Wél bekend is, dat het OPEC kartel de facto is gebroken. Deelnemers als Irak, Venezuela, Libië of Nigeria kunnen beschouwd worden als ‘failed states’.
Wanneer we kijken naar de landen die voor hun begroting vooral afhankelijk zijn van de olie inkomsten (80% of meer), dan kunnen we daar Koeweit, Algerije, Angola, Costa Rica – én Saoedi Arabië zélf aan toevoegen. Het was voor de OPEC landen buigen of barsten – en de kruik buigt tot zij barst.
Maar Amerika barst niet … onafhankelijk van de presidentsverkiezingen aldaar. Waarbij overigens – door links én rechts – het klimaat gedachtegoed van Dhr Obama bijgeschreven zal worden in de politieke annalen. Inhoudelijk is het Amerikaanse klimaatbeleid al lang ‘kalt gestellt’. Goede bedoelingen zullen de pers nog wel halen, maar worden ingehaald door de politieke realiteit.
Dat heeft ook geopolitieke consequenties. Amerika zingt het wel uit, maar bijvoorbeeld de Russen niet, de Roebel heeft inmiddels 50% aan waarde verloren. De bloemkool is in Rusland nu twee keer zo duur in vergelijk met een jaar geleden. Amerika rookt de Russen – net zoals ten tijde van de Koude Oorlog – gewoon rustig uit.
China doet het anders. Om leningen uit het verleden alsnog te incasseren, worden door Afrikaanse & Zuid-Amerikaanse oliebronnen beleend of zelfs overgedragen. Dezelfde grondstoffen- politiek heeft China ook eerder gevolgd bij bijvoorbeeld de kolenmijnen in Zuid-Afrika.
Daardoor mag het ANC nu haar eigen kolen mag terugkopen, alleen dan tegen het hoge export tarief. Het gevolg is bekend, Zuid-Afrika heeft nu nog een paar uur per dag stroom. Mede met dank aan alle ANC adepten uit Nederland uit de jaren negentig (van Thijn, Comité Afrika nee, de VARA en ga zo doorrrrr).
Toen ik voor de zomer 2015 een olie prijs voorspelde van onder de $40,- werd ik direct uitgedaagd. Net op tijd wist ik het bedrag van $40,- te veranderen in $50,- om het risico te beperken. In beide gevallen zou ik gelijk gekregen hebben en het siert de uitdager dat deze de weddenschap heeft ingevuld. Twee uitstekende flessen wijn, die ik uiteraard zal delen met de verliezer.
De prijs van olie is geen gegeven, maar afhankelijk van vraag & aanbod – en van geo-politieke omstandigheden. Niet van schaarste. Peak Oil is een idee fixe, we zullen olie nog zeker nog een eeuw nodig hebben en er is plenty. Het stenen tijdperk hield niet op door een gebrek aan stenen, maar door menselijke innovatiekracht.
Of wij het leuk – of nodig – vinden – of niet, de wereld zonder koolstof emissies is nog ver weg. Dat is de realiteit. Onze kinderen of kleinkinderen of zelfs achterkleinkinderen zullen daarvan geen getuigen zijn. Waar onze kinderen wel getuige van zullen zijn, is een meewarige blik van hun kinderen. ‘Hoe komt het dat jullie zo weinig geduld hebben gehad voor de technologische innovatiekracht, waar wij nu zoveel voordeel van genieten’.
Als antwoord daarop, kan ik alleen maar toegeven, dat blijkbaar het politieke metier geloofde in groene sprookjes. En daarmee hebben we de spaarzame middelen verbrand om te komen tot wel juiste oplossingsrichtingen. De functie ‘Advocaat van de Duivel’ werd in 1983 door het Vaticaan afgeschaft, iets waar we straks nog heel veel spijt van zullen krijgen.
Wie van mij een voorspelling verwacht over de olieprijs in de toekomst, die moet ik helaas teleurstellen. Ik denk er het mijne van, maar dat olie-gerelateerde bedrijven momenteel zwaar ondergewaardeerd zijn, is wel duidelijk. Wie nu zijn geld inzet op ‘disvestment’ moet straks niet klagen over de hoogte van de pensioen uitkering.
Dit blog verscheen ook op: http://gertjaap.van-ulzen.nl/blog/?p=1494
