De Energiewende, Duitsland als voorbeeldland? Nee, bedankt!
Donderdag 29 juni 2017
Gastbijdrage van Gert-Jaap van Ulzen
De Duitse Energiewende ligt vol op stoom. In Nederland denkt iedereen dat die Energiewende gaat om vermindering van CO2 uitstoot, maar dat is slechts een secundair doel. Het primaire doel is de zogenaamde Atom Ausstieg, het dogmatisch uitfaseren van kerncentrales.
In 2000 besloot de Rood-Groene coalitie in Duitsland dat alle kerncentrales dicht moesten. Het kabinet Merkel I, schoof die beslissing op de lange baan, maar de bondskanselier moest vóór de verkiezingen van 2013 bakzeil halen (na Fukushima), om die verkiezingen niet te verliezen. In 2011 zijn er min of meer per direct een aantal oudere kerncentrales gesloten, in 2015 nog ééntje en de rest moet volgen rond 2022.
Laat die Atom Ausstieg zich verenigen met de Duitse CO2 doelstelling (40% minder CO2 in 2020)? Om die vraag te beantwoorden kijken we naar de cijfers van de Duitse stroomproductie per categorie opwekking. U vindt die bij het Duitse CBS http://bit.ly/2k2ZbI7 (PayWall). Grafisch ziet dat er zo uit;
We zien dat productie van ‘fossiele’ stroom licht is toegenomen over de periode 2000 – 2016 van 369 TWh naar 378 TWh, Nucleair gehalveerd is van 170 TWh naar 85 TWh en hernieuwbaar is toegenomen van 38 TWh naar 191 TWh (waarvan Wind- & zonnestroom 128 TWh). Laten we ‘fossiel’ weg, dan kun je constateren dat met name wind- & zonnestroom de afbouw van nucleair heeft vervangen.
De afname van nucleaire stroomproductie met 85 TWh is vervangen door de toename van wind- en zonnestroom met 128 TWh. Met dat surplus aan wisselvallige wind- en zonnestroom moet je wel ergens heen, je kunt het nou eenmaal niet of amper opslaan. En dat gebeurt dan ook.
Dat surplus wordt over de grens geduwd naar de omliggende landen. De import- en export cijfers van Duitse stroom vindt u bij het Fraunhofer instituut https://www.energy-charts.de/energy_de.htm. De netto export van Duitse stroom groeide van nul in 2011 naar 50 TWh in 2016.
Nu is logischerwijze aan de stroom die uit het stopcontact komt, niet te zien of dat kolen- of windstroom is. Maar aangezien in Duitsland de fossiele stroomproductie niet is afgenomen – en er tot 2011 geen netto stroom export was – kunnen we veilig stellen dat de geëxporteerde stroom volledig uit hernieuwbare stroom bestaat. Dat impliceert dat 43% van de 128TWh opgewekte wind- & zonnestroom in 2016 is geëxporteerd.
De gegevens over de productie van hernieuwbare stroom in Duitsland en de verstrekte EEG subsidies daarmee annex vindt u hier ‘EEG in Zahlen: Vergütungen, Differenzkosten und EEG-Umlage 2000 bis 2017‘ http://bit.ly/2ksAYZ7 .
Daaruit blijkt dat de totale productie van wind- & zonnestroom in 2016 (128 TWh) het bedrag van €20,825 miljard aan EEG subsidies gekost heeft. De geëxporteerde wind- & zonnestroom heeft dus bijna €9 miljard (43%) aan subsidies mee gekregen. Nu heeft geëxporteerde stroom uiteraard ook een marktwaarde en ook daarin biedt hetzelfde rapport inzicht. De totaal geproduceerde 128 TWh aan wind- & zonnestroom in 2016 had een marktwaarde van – jawel – € 3,625 miljard. De geëxporteerde stroom was dus iets meer dan € 1,5 miljard waard.
Duitsland exporteert dus niet zozeer wind- en zonnestroom, maar vooral de subsidies daarop. In 2016 voor €9 miljard met een marktwaarde van €1,5 miljard.
Maar er is toch ook een hoop CO2 winst?
Om de CO2 winst van de Energiewende te kunnen benaderen, moeten we eerst bepalen wat die CO2 uitstoot over de periode 2000 – 2016 geweest zou zijn zonder de Atom Ausstieg en vlucht in hernieuwbare stroom. De absolute aantallen per jaar staan hieronder en tellen over de periode 2000 – 2016 op tot 5.549 Miljoen ton CO2. Wederom kan iedereen constateren dat wind- en zonnestroom in Duitsland geen wezenlijke bijdrage aan de CO2 doelstelling leveren;
Totdat de kerncentrales in 2011 werden uitgefaseerd daalde de CO2 uitstoot per KWh gestaag tot een gemiddelde van 540 gram per KWh over de periode 2000 – 2010. Daarna steeg die weer om na 2013 weer te dalen.
Bekijken we de totale stroomproductie in Duitsland over die periode 2000 – 2016 (10,559 TWh), dan zou de stroom gerelateerde CO2 uitstoot zonder de Energiewende circa 5,698 Mton CO2 hebben opgeleverd. In werkelijkheid was de CO2 uitstoot over die periode 5.549 Mton, dus een besparing van 149 Mton.
Over dezelfde periode is er voor €188 miljard aan EEG subsidies uitbetaald, of te wel ‘a dazzling’ €1.265,- per ton bespaarde CO2 – met een marktprijs van €5,-!
Gaat dat in de toekomst beter worden?
Wellicht, maar het verder uitfaseren van nucleaire centrales gaat daar in ieder geval geen positieve bijdrage aan leveren. Het totaal percentage duurzame stroom in Duitsland ligt momenteel op 30% en dat is wel ongeveer het maximum haalbare zonder grootschalige opslag mogelijkheden. Bij een verdere toenemende productie van wisselvallige wind- & zonnestroom zal vooral de export daarvan toenemen en geen fossiele stroom worden vervangen. Wel zal de marktprijs voor stroom verder dalen en de consumentenprijs voor Duitse consument verder stijgen.
Aangezien die dalende marktprijzen samen met een gewenste hogere opbrengst van zogenaamde CO2 certificaten de baten vormen van windparken, zijn in werkelijkheid de beloofde subsidieloze windparken verder weg dan ooit. De lagere energierekening door duurzame stroom ook. Voor elke €1,- aan wind- & zonnestroom moet de Duitse consument er inmiddels €5,40 aan duurzame subsidie bijleggen … and counting.
Duitsland als voorbeeldland? Nee, bedankt.
Dit artikel verscheen ook op http://gertjaap.van-ulzen.nl/blog/?p=1964
