Klacht aan het NOS-journaal inzake tendentieuze berichtgeving over klimaat- cum (duurzame) energiethematiek
Dinsdag 16 mei 2017
De Groene Rekenkamer en Climategate.nl bereiden een klacht voor tegen het NOS-journaal bij de Raad voor de Journalistiek. Hieronder volgt de inhoud van de klacht.
Het is ons de laatste jaren opgevallen dat het NOS-journaal op zeer tendentieuze wijze rapporteert over de klimaat- cum (duurzame) energiethematiek. Naar ons oordeel is dat in flagrante strijd met de mediawet, in het bijzonder de onderstaande bepalingen:
Hoofdstuk 2. Publieke mediadiensten
Titel 2.1. Publieke mediaopdracht
Artikel 2.1
….
2 Publieke mediadiensten zijn in overeenstemming met publieke waarden, waarbij zij voorzien in democratische, sociale en culturele behoeften van de Nederlandse samenleving. Zij verzorgen daartoe media-aanbod dat:
- evenwichtig, pluriform, gevarieerd en kwalitatief hoogstaand is en zich tevens kenmerkt door een grote verscheidenheid naar vorm en inhoud;
- op evenwichtige wijze een beeld van de samenleving geeft en de pluriformiteit van onder de bevolking levende overtuigingen, opvattingen en interesses op maatschappelijk, cultureel en levensbeschouwelijk gebied weerspiegelt;
- gericht is op en een relevant bereik heeft onder zowel een breed en algemeen publiek, als bevolkings- en leeftijdgroepen van verschillende omvang en samenstelling met in het bijzonder aandacht voor kleine doelgroepen;
- onafhankelijk is van commerciële invloeden en, behoudens het bepaalde bij of krachtens de wet, van overheidsinvloeden;
- voldoet aan hoge journalistieke en professionele kwaliteitseisen; en
- voor iedereen toegankelijk is.
Naar ons oordeel handelt het NOS-journaal in strijd met deze bepalingen wat betreft de klimaat- cum (duurzame) energiethematiek. Naar onze mening schenkt de NOS op selectieve wijze aandacht aan ontwikkelingen en gebeurtenissen, die de vrees onder de bevolking voor een catastrofale opwarming van de aarde aanwakkert. Recentelijk gebeurde dat weer in de uitzending van het NOS-journaal over de expeditie van CEO’s naar het noordpoolgebied.
Conform de zogenoemde menselijke broeikashypothese (in het Engels: AGW = ‘Anthropogenic Global Warming’) wordt verondersteld dat de mens door het verstoken van fossiele brandstoffen met de daarmee gepaard gaande CO2-uitstoot, een dominante invloed uitoefent op het klimaat. In de NOS-berichtgeving worden weersontwikkelingen, met name incidentele weersextremen, in de regel ‘geframed’ in dit paradigma. Ontwikkelingen die daarmee in strijd zijn (in het bijzonder het mondiale temperatuurverloop, dat de laatste twintig jaar nauwelijks statistisch significante opwarming laat zien en vèr achterblijft bij de alarmerende opwarmingsprojecties van de klimaatmodellen) worden genegeerd. Hierdoor wordt het publiek eenzijdig voorgelicht. Daarmee wordt politieke steun gecreëerd/versterkt voor een kostbaar doch ineffectief (duurzaam) energiebeleid.
Voor het realiseren van het Energieakkoord en de afspraken voor het Parijsakkoord gaat het om een bedrag van tenminste € 200 miljard (40 maal de kosten van het Deltaplan).
Ondanks vaak gehoorde beweringen van het tegendeel, bestaat er geen consensus ten aanzien van de klimaatthematiek. Voormalig staatssecretaris bij het Amerikaanse Ministerie van Energie onder de de Obama-administratie, Steven Koonin, verklaarde enkele jaren geleden:
The idea that “Climate science is settled” runs through today’s popular and policy discussions. Unfortunately, that claim is misguided. It has not only distorted our public and policy debates on issues related to energy, greenhouse-gas emissions and the environment. But it also has inhibited the scientific and policy discussions that we need to have about our climate future.
Bron hier.
Hij heeft zich zeer onlangs opnieuw uiterst kritisch uitgelaten. (Zie het drie minuten durende interview hier.)
Zijn opvattingen worden door tienduizenden bona fide wetenschappers gedeeld.
Zie hier.
Het is dus niet vol te houden dat de menselijke broeikashypothese boven elke twijfel verheven is.
Gezien de brede steun voor de AGW-hypothese is het niet onredelijk dat de NOS niet altijd evenveel aandacht aan sceptische opvattingen schenkt als aan die van de (zelf-verklaarde) mainstream. Maar de regels inzake evenwichtige berichtgeving vervat in de mediawet houden o.i. in dat er ook “voldoende” aandacht aan alternatieve opvattingen wordt geschonken.
Het is moeilijk om vast te stellen of de NOS aan deze eis voldoet, omdat onduidelijk is wat “voldoende” inhoudt. Maar het is onze stellige indruk dat dit al jarenlang onvoldoende gebeurt. En dat de NOS berichtgeving doet vermoeden dat dit niet zomaar een slordige omissie is, maar een bewust beleid, waarbij voor één positie – de alarmistische – is gekozen.
In de uitzendingen door het NOS-journaal over de expeditie van CEO’s naar het noordpoolgebied wordt door de begeleiders van deze expeditie, mevrouw Bernice Noteboom (Nederlands klimaatjournaliste, wereldreizigster, en klimaatactiviste) en weerman Peter Kuipers Munnike, de indruk gewekt dat op de Noordpool een catastrofale en unieke ijssmelt plaatsvindt, die niet door natuurlijke oorzaken kan worden verklaard en dus door de mens veroorzaakt zou moeten zijn.
Dit is dan ook de aanhef van het NOS-Journaal van 2 mei: directe maatregelen voor klimaatbeleid door het bedrijfsleven zijn dringend gewenst. Immers, waarom anders werden die CEO’s uitgenodigd? De reeks uitzendingen door het NOS-journaal verzuimde ten eerste de historische context te belichten, waaruit blijkt dat de huidige ijssmelt uniek noch catastrofaal is.
Ten tweede ontbreekt het bewijs dat er sprake is van een dominante niet natuurlijke invloed, namelijk die van de menselijke invloed. Niet alleen de kijkers, maar ook de CEO’s (blijkens de reacties van deze laatsten) zijn hierdoor op het verkeerde been gezet.
Een ander voorbeeld betreft de uitvoerige aandacht die de NOS schonk aan de voettocht van klimaatactiviste Marjan Minnesma naar de klimaatconferentie in Parijs in november 2015.
Zie hier.
Dit zijn slechts enkele voorbeelden uit vele.
Hoewel deze uitzendingen geen hard bewijs vormen van een vooropgezet eenzijdige mediabeleid, wijzen ze ons inziens wel sterk in die richting, temeer daar ons geen recente uitzendingen bekend zijn waarin wel aandacht aan de andere, meer kritische opvattingen geschonken is.
Wèl hard bewijs voor de veronderstelling de NOS bewust kiest voor eenzijdige berichtgeving is te vinden in een dubbelinterview tussen de voormalig NPO-voorzitter, Henk Haagoort, en de hoofdredacteur van Elsevier, Arendo Joustra, van 2015. Hierin liet de eerste duidelijk weten dat er wat hem betreft geen twijfel bestaat aan de menselijke broeikashypothese en dat tegengeluiden derhalve geen podium meer krijgen. Arendo Joustra verweet hem aan de leiband van de actiegroepen te lopen en daarmee ‘agitprop’ te bedrijven. Volgens hem is het niet de taak van de journalistiek om de mensen te doordringen van één opvatting.
Fragmenten uit de discussie:
Haagoort: Nee, er lopen allerlei verschillende mensen mee uit het bedrijfsleven en de samenleving. Het is geen propaganda als wij de mensen bewust willen maken van de urgentie. De media hebben daarin een verantwoordelijkheid. Politici aarzelen, vaak vanwege de publieke opinie. Wij wensen een voedingsbodem te leggen voor de politiek. … Er is eigenlijk geen twijfel gerechtvaardigd dat de opwarming door de mens komt. … Je kunt niet stellen dat je kritisch kunt zijn over de vraag of we een probleem hebben.
Joustra: Dat kan zeker wèl! De vraag is niet of er opwarming is. Maar de vraag is in hoeverre die wordt veroorzaakt door de mens. Dát is ter discussie.
Hagoort: Maar dat wordt gesteld door mensen die geen wetenschappelijk inzichten hebben. …. Als we niets doen wordt het vier graden warmer. Als we wèl wat doen wordt het 2 graden warmer. ….De vraag: hebben we een probleem met het klimaat?, wordt inderdaad niet gesteld. Daar gaan we vanuit.
Conclusie
Wij concluderen dat dit stelselmatig eenzijdige beleid ontoelaatbaar is. Deze klacht beschrijft ook andere gevallen dan de hoofdcasus, omdat het verwijtbare gedrag juist tot uitdrukking komt in de context van die andere zaken en het dubbelinterview uit 2015.
In strijd met de bepalingen van de mediawet kiest de NOS aantoonbaar stelselmatig voor een eenzijdige positie in het klimaatdebat. De uitzending die concreet in deze klacht wordt opgevoerd is dus journalistiek ontoelaatbaar, in het bijzonder gezien de missie van het NOS-journaal en de indruk van objectiviteit die de NOS naar het publiek wekt.
Met deze eenzijdige uitzending en de reeks van stelselmatig eenzijdige uitzendingen waar deze een onderdeel van is, speelt de NOS in onze ogen een ernstige misleidende rol bij de informatie van het publiek, dat van het journaal een neutrale berichtgeving verwacht. Het publiek wordt hiermee opzettelijk in de fuik gedreven van in onze ogen nodeloos duur en ineffectief paniekbeleid.
Tot slot achten we de stelselmatig eenzijdige informatie door de NOS een ernstige beïnvloeding van het politieke debat, die grote negatieve politieke gevolgen heeft.
Wij als organisaties, die zich beijveren voor neutrale en objectieve cijfermatige voorlichting ter nuancering van de menselijke invloed op het klimaat en opkomen voor het belang van de burger/belastingbetaler dat met het huidige klimaatbeleid gepaard gaat, zijn van oordeel dat de berichtgeving van het NOS-journaal niet evenwichtig is en niet alle relevante invalshoeken belicht waar een dergelijke benadering toch de kerntaak van de journalistiek en a fortiori van de publieke omroep behoort te zijn. De NOS handelt hiermee in strijd met het algemeen belang, de mediawet en beginselen van goede journalistiek, met name waar het gaat om ‘hoor en wederhoor’.
Het komt ons voor dat bij deze berichtgeving collectief belang in het geding is. De organisaties die wij vertegenwoordigen, de Groene Rekenkamer en Climategate.nl, komen door hun doelstellingen en feitelijk handelen op voor het in geding zijnde belang.
Hiermee komen wij tot het dringende verzoek aan de NOS journaalredactie om openlijk afstand te nemen van haar partijdige opstelling tot dit moment, en zich oprecht en aantoonbaar in te zetten voor een evenwichtigere opstelling van het journaal in de toekomst.
Namens de Groene Rekenkamer,
Niek Rodenburg
Namens Climategate.nl
Hans H.J. Labohm
